“Een spook waart door Europa – het spook van het communisme.” Zo openden Marx en Engels hun Manifest van de Communistische Partij in 1848. In dit manifest stelden zij dat “de heersende klassen sidderen voor een communistische revolutie” en dat “de proletariërs hierin niets te verliezen hebben dan hun ketenen. Zij hebben de wereld te winnen.”.
Inmiddels zijn wij 168 jaar verder en staan we wederom aan de voet van een nieuwe revolutie. De software revolutie die in business termen bekendstaat als digitale transformatie. Waarom is deze transformatie de nieuwe software revolutie?
Grote spelers worden overruled
The Wall Street Journal bracht in 2011 een artikel uit, geschreven door Marc Andreessen, waarin een uitleg gegeven wordt voor: “Why Software is eating the world”. Het artikel beschrijft een software revolutie die zichtbaar gaande is en nog zeker tien jaar doorgaat. Het resultaat van die revolutie? Een wereld waarin technologiebedrijven middels “invading and overturning” de bestaande industriële structuren veranderen.
In 2011 waren de veranderingen door de software revolutie al zichtbaar. De grote spelers in de markten van film, video, boeken, muziek, vermaak in het algemeen, fotografie, marketing, telecommunicatie en recruitment waren ‘invaded’ and ‘overturned’ door softwarebedrijven: Amazon, Netflix, iTunes, Spotify, Disney (met overname van Pixar), Google, Skype en LinkedIn.
Postkapitalisme
Waar Marc Andreessen het heeft over “Software is eating the world”, voegt Jamie Dobson hier, wat betreft open source software, aan toe: “But Capitalism, Too… From the inside out”. In zijn keynote op de Scala Days (Berlijn, 2016) zette hij de ‘These van het Kapitalisme’ in modern licht. Hij stelt dat door de automatisering van al dat wat geroutineerd is, de uiteindelijke instandhouding van het kapitalistische model onhoudbaar is en we naar een post-kapitalistische samenleving zullen gaan.
Aan de hand van een voorbeeld als 3D printing, geeft hij in zijn keynote aan dat niet alleen de wijze waarop wij producten maken veranderd. Maar ook dat door de open source software achter deze innovatieve technieken de marginale kosten tot een minimum komen.
Zijn er geen marginale kosten, dan is er geen prijs per product te beargumenteren en is er geen winst. Daarbij betekent geen marginale kosten, geen werknemers en dus geen loon om spullen van te kopen en de markt in stand te houden. Kortom; het fundament van het kapitalisme verdwijnt.
Deze voorspelling van Marx Andreessen en Jamie Dobson is erg gelijk aan die van Marx en Engels in het Industriële tijdperk, namelijk; het kapitalisme zal plaatsmaken voor een andere economisch systeem en zal invloed hebben op economisch, sociaal en politiek niveau.
IT geeft macht
Er is wel degelijk een groot verschil tussen toen en nu.
Deze revolutie is gedreven door informatie technologie; digitalisering. IT geeft het ‘proletariaat’ een podium, de mogelijkheden en niet te vergeten; macht.
Er zijn techneuten die inspelen op deze mogelijkheden. Zo is Blockchain voor sommigen de vertrouwensmachine die voor fundamentele veranderingen in de wereld kan zorgen. Hun voorspelling is: alle diensten die nodig zijn als tussenpersoon bij juridische, financiële of andere officiële uitwisselingen overbodig zullen worden, met de banken vooraan in de rij. De critici beargumenteren vooral de onzekerheid van het verplaatsen van de macht en controle van de handen van de bestaande instanties naar de handen van de IT’ers die Blockchain ontwikkelen.
Nieuw economisch model
Er zijn ook andere initiatieven gaande, die rekening houden met de verandering van de samenleving. Zo is er in Nederland een ‘Basic Income’ experiment gaande. Het doel van dit experiment is om te onderzoeken of een basisinkomen voor alle burgers kan werken.
Met een basisinkomen wordt bedoeld; elke burger ontvangt een vastgesteld bedrag van de overheid. Dit bedrag wordt verstrekt zonder verplichting tot werk of toets van inkomen en dit bedrag dient hoog genoeg te zijn om van te kunnen leven en is daarmee dus aangepast aan de economische en sociale standaarden van het land.
Interessante vragen zijn: ‘Is het haalbaar voor Nederland?’, ‘Worden mensen dan wel voldoende uitgedaagd om carrière te maken?’ of ‘Is het basisinkomen wel financieel haalbaar?’. Ook zijn er nadelen te bedenken van een basisinkomen. Zo zou het emancipatie kunnen tegenwerken nu er geen financiële incentive voor werken is.
Geen strategie noch verantwoordelijkheid
We gaan dus spannende tijden tegemoet waar al veel gaande is op zowel nationaal als internationaal niveau. Maar hoe zit het dan met de Digitale Transformatie van organisaties, het onderwerp waar nu zoveel over te doen is? Het IFS deed hier onderzoek naar. De respondenten waren circa 500 senior beslissers van bedrijven uit verschillende sectoren (industrie, bouw, detailhanden, olie, gas, energie- en nutsbedrijven) in meer dan 20 verschillende landen. Hun conclusie was als volgt:
Veel bedrijven hebben nog geen strategie voor de digitale transformatie en er is veel onzekerheid over verantwoordelijkheid voor het ingang zetten van de digitale hervormingen bij bedrijven.
Maar hoe kan dit nu? De revolutie is gaande en digitale transformatie wordt als onvermijdelijk bestempeld. Een mogelijke verklaring geeft Karl Marx ons aan de hand van de bestaande klassen in het bedrijfsleven – de machthebbende ‘bourgeoisie’ wil geen macht verliezen aan het arbeidende ‘proletariaat’.
Omarm verandering
Het verplaatsen van deze macht lijkt onvermijdelijk. Digitale transformatie is tenslotte, per definitie, een verandering; een revolutie gedreven door IT en waar verandering is, is een machtsverschuiving. Dit kan betekenen dat IT een veel prominentere rol zal innemen in de bedrijfswereld door Digitale Transformatie. Dit kan ook betekenen dat de organisatie van je bedrijf er volledig anders uit gaat zien.
Mijn vermoeden is dat het zit in de manier hoe we ons werk doen en met elkaar samenwerken.
Zoals een revolutie een nieuwe paradigma teweegbrengt, is de digitale transformatie wellicht de oplossing tot een nieuwe werkvorm. Echter denk ik niet dat het hierbij stopt, maar juist dat verandering een constante zal zijn voor de komende jaren.
Neem software ontwikkeling als voorbeeld. In menig project kom ik tegen dat elke discipline een eigen eiland is; elk eiland heeft eigen verantwoordelijkheden en eigen werk. Samenwerking is hier ver te zoeken. Met de uitvoer van Agile projecten werken we wel meer en meer samen, al blijkt het hier vaak nog een mix te zijn.
Zo zijn er bijvoorbeeld Scrum projecten die flexibel moeten zijn, maar met een fixed prijs, scope en tijd zitten. Perfect is het nog niet in de uitvoer, maar de intentie is er. Agile heeft gelukkig als groot voordeel dat verandering een gegeven is en de focus ligt op verbetering, feedback en blijven leren.
Dit idee is toepasbaar op bedrijfsorganisatie in relatie tot digitale transformatie. En ja, dit zal zeker leiden tot veranderingen door de gehele organisatie. Wees hiervoor niet bang, maar omarm dit en ga samenwerken. Discussieer, leer, lees, probeer en sta samen stil bij de macht die we allemaal hebben om van de wereld iets prachtigs te maken. Leg de nadruk op verbetering en omarm verandering; in mijn ogen de zekere constante in deze revolutie.